আৰ্হি প্ৰশ্ন

(ক) অতি চমু প্ৰশ্ন (প্ৰতিটো প্ৰশ্নৰ মূল্যাংক- ১)

১। মাধৱদেৱৰ জন্ম ক’ত হৈছিল?
উত্তৰ: মাধৱদেৱৰ জন্ম উত্তৰ লখিমপুৰৰ নাৰায়ণপুৰ অঞ্চলত হৈছিল।

২। শংকৰদেৱ আৰু মাধৱদেৱৰ প্ৰথম সাক্ষাতক কি বুলি অভিহিত কৰা হয়?
উত্তৰ: শংকৰদেৱ আৰু মাধৱদেৱৰ প্ৰথম সাক্ষাতক ‘মণিকাঞ্চন সংযোগ’ বুলি অভিহিত কৰা হয়।

৩। কোনখন গ্ৰন্থক মাধৱদেৱৰ সাহিত্যিক জীৱনৰ কীৰ্তিস্তম্ভ বুলি কোৱা হয়?
উত্তৰ: ‘নামঘোষা’ গ্ৰন্থখনক মাধৱদেৱৰ সাহিত্যিক জীৱনৰ কীৰ্তিস্তম্ভ বুলি কোৱা হয়।

৪। মাধৱদেৱে কিমানটা বৰগীত ৰচনা কৰিছিল?
উত্তৰ: মাধৱদেৱে ১৫৭টা বৰগীত ৰচনা কৰিছিল।

৫। ‘উঠৰে উঠ বাপু গোপাল হে’ বৰগীতটো কি ৰাগত বন্ধা?
উত্তৰ: ‘উঠৰে উঠ বাপু গোপাল হে’ বৰগীতটো কৌ ৰাগত বন্ধা।

(খ) চমু প্ৰশ্ন। (প্ৰতিটো প্ৰশ্নৰ মূল্যাংক ২ অথবা ৩)

১। বৰগীত কাক বোলে? বৰগীতৰ বিষয়বস্তুক কেইটা ভাগত ভগাব পাৰি? ভাগসমূহ উল্লেখ কৰা।
উত্তৰ: বৰগীত হৈছে মহাপুৰুষ শংকৰদেৱ আৰু মাধৱদেৱৰ দ্বাৰা ৰচিত আধ্যাত্মিক ভাবসম্পন্ন আৰু ৰাগ-ৰাগিণীযুক্ত গীত। বৰগীতৰ বিষয়বস্তুক ছটা ভাগত ভাগ কৰিব পাৰি। এই ভাগসমূহ হ’ল: লীলা, বিৰহ, বিৰক্তি, পৰমাৰ্থ, চোৰ, আৰু চাতুৰি।

২। ড° বাণীকান্ত কাকতিয়ে বৰগীতবোৰক কিয় Noble Numbers বুলি কৈছে?
উত্তৰ: ড° বাণীকান্ত কাকতিয়ে বৰগীতবোৰক Noble Numbers বুলি কৈছে কাৰণ বৰগীতৰ ৰাগ, তাল, আৰু সাংগীতিক ভাষাৰ আঁৰত গভীৰ আধ্যাত্মিক ভাৱৰ প্ৰবাহ লক্ষ্য কৰা যায়। এই আধ্যাত্মিক ভাবৰ প্ৰকাশেই বৰগীতক অন্য গীততকৈ শ্ৰেষ্ঠ কৰি তুলিছে।

৩। মাধৱদেৱৰ বৰগীতৰ প্ৰধান বৈশিষ্ট্য কি?
উত্তৰ: বাৎসল্য ভাবৰ প্ৰকাশ হৈছে মাধৱদেৱৰ বৰগীতৰ প্ৰধান বৈশিষ্ট্য। তেওঁৰ বৰগীতসমূহত ভগৱান শ্ৰীকৃষ্ণৰ শিশুকালৰ বিভিন্ন লীলাৰ মনোমুগ্ধকৰ বৰ্ণনা পোৱা যায়। এই বৰ্ণনাবোৰৰ মাজেৰে মাতৃ যশোদা আৰু পুত্ৰ শ্ৰীকৃষ্ণৰ স্নেহপূৰ্ণ আৰু মমতাময় সম্পৰ্কৰ চিৰন্তন ৰূপ প্ৰকাশ পাইছে।

৪। ‘সব পুৰুষৰ শিৰৰ ভূষণ’ বুলি কোনে, কাক, কিয় কৈছে?
উত্তৰ: যশোদাই শ্ৰীকৃষ্ণক উদ্দেশ্যি এই উক্তি কৰিছে। তেওঁ শ্ৰীকৃষ্ণক ‘সব পুৰুষৰ শিৰৰ ভূষণ’ বা ‘সকলো পুৰুষৰ শিৰৰ অলংকাৰ’ বুলি কৈছে কাৰণ শ্ৰীকৃষ্ণ হৈছে ত্ৰিজগতৰ পতি অৰ্থাৎ ভগৱান, যি সকলোৰে আৰাধ্য।

৫। ‘সিদ্ধ মুনিগণে চিন্তিয়া নপাৰে সো হৰি যশোৱা কোলে।’ সিদ্ধ মুনিগণে নোপোৱা হৰিক যশোদাই কিহৰ বলত পুত্ৰৰূপে পালে বুজাই লিখা।
উত্তৰ: সিদ্ধ মুনিসকলে বহু ধ্যান আৰু সাধনাৰ পিছতো যিজন ভগৱান কৃষ্ণক লাভ কৰিব নোৱাৰে, সেইজনক যশোদাই পুত্ৰৰূপে নিজৰ কোলাত লৈ মৰম কৰিব পাৰিছে। ইয়াৰ কাৰণ হ’ল যশোদাৰ পৰম ভক্তি। বৰগীতটোৰ জৰিয়তে মাধৱদেৱে এই কথা প্ৰকাশ কৰিছে যে ভগৱান ভক্তৰ অধীন আৰু ভক্তিৰ বলত তেওঁক লাভ কৰিব পাৰি।

(গ) দীঘল প্ৰশ্ন। (প্ৰতিটো প্ৰশ্নৰ মূল্যাংক ৪ অথবা ৫)

১। মাধৱদেৱৰ ‘উঠৰে উঠ বাপু গোপাল হে’ বৰগীতটোৰ মূল কথাখিনি আলোচনা কৰা।
উত্তৰ: মাধৱদেৱৰ ‘উঠৰে উঠ বাপু গোপাল হে’ বৰগীতটো বাৎসল্য ৰসপূৰ্ণ। এই বৰগীতটোৰ মূল কথা হৈছে মাতৃ যশোদাৰ পুত্ৰ শ্ৰীকৃষ্ণৰ প্ৰতি থকা অপৰিসীম মৰম আৰু স্নেহ। বৰগীতটোত মাতৃ যশোদাই শ্ৰীকৃষ্ণক ৰাতিপুৱা টোপনিৰ পৰা জগাইছে। তেওঁ কৃষ্ণক ‘বাপু’, ‘কমল-নয়ন’, ‘প্ৰাণধন’ আদি মৰমৰ সম্বোধনেৰে মাতি টোপনি এৰি দিবলৈ কৈছে। যশোদাৰ বাৎসল্য ৰসৰ মাজেৰে শ্ৰীকৃষ্ণৰ ঐশ্বৰিক ৰূপো প্ৰকাশ পাইছে। যিজন হৰিক সিদ্ধ মুনিসকলে বহু চিন্তা-সাধনাৰ পিছতো লাভ কৰিব নোৱাৰে, সেইজনক যশোদাই ভক্তিৰ বলত নিজৰ কোলাত ল’বলৈ সক্ষম হৈছে।

২। বৰগীতটোৰ মাজেৰে যশোদাৰ মাতৃস্নেহ কিদৰে প্ৰকাশিত হৈছে বুজাই লিখা।
উত্তৰ: মাধৱদেৱৰ এই বৰগীতটোত মাতৃ যশোদাৰ স্নেহ অতি সুন্দৰভাৱে প্ৰকাশ পাইছে। বৰগীতৰ আৰম্ভণিতে যশোদাই শ্ৰীকৃষ্ণক ‘উঠ ৰে উঠ বাপু গোপাল হে’ বুলি মাতিছে, যিটো এটা অতি মৰম লগা সম্বোধন। তেওঁ শ্ৰীকৃষ্ণক ‘কমল নয়ন’, ‘প্ৰাণধন’, ‘সুচান্দ বয়ন’ আদি মৰমৰ নামেৰে মাতি টোপনি ত্যাগ কৰিবলৈ কৈছে। যশোদাই তেওঁৰ পুত্ৰক কোলাত লৈ বুকুৰ মাজত সাৱটি ধৰিছে আৰু বাৰে বাৰে চুমা খাইছে। এইবোৰৰ মাজেৰে যশোদাৰ মাতৃস্নেহৰ চিৰন্তন ৰূপটো প্ৰকাশ পাইছে, যিটো সকলো কাল আৰু সময়ৰ বাবে প্ৰযোজ্য।

৩। বৰগীতটোৰ মাজেৰে শ্ৰীকৃষ্ণৰ মানৱীয় আৰু ঐশ্বৰিক ৰূপ কিদৰে পৰিস্ফুট হৈছে আলোচনা কৰা।
উত্তৰ: বৰগীতটোত শ্ৰীকৃষ্ণৰ মানৱীয় আৰু ঐশ্বৰিক দুয়োটা ৰূপেই সুন্দৰভাৱে প্ৰকাশ পাইছে। শ্ৰীকৃষ্ণৰ মানৱীয় ৰূপটো প্ৰকাশ পাইছে যেতিয়া মাতৃ যশোদাই তেওঁক টোপনিৰ পৰা জগাইছে। শ্ৰীকৃষ্ণক তেওঁ সাধাৰণ শিশুৰ দৰে ‘বাপু’ বুলি সম্বোধন কৰিছে আৰু তেওঁৰ মুখত চুমা খাইছে। তেওঁৰ এই শিশুসুলভ চৰিত্ৰই বৰগীতটোক এক মানৱীয় আবেদন দিছে। আনহাতে, বৰগীতটোৰ শেষ অংশত শ্ৰীকৃষ্ণৰ ঐশ্বৰিক ৰূপটো প্ৰকাশ পাইছে। তেওঁক ‘ত্ৰিজগত পতি’ আৰু ‘সব পুৰুষৰ শিৰৰ ভূষণ’ বুলি কোৱা হৈছে। মাধৱদেৱে এই কথা কৈছে যে সিদ্ধ মুনিসকলে বহু সাধনা কৰিও যিজন হৰিক লাভ কৰিব নোৱাৰে, সেইজন হৰিয়েই যশোদাৰ কোলাত আছে। ইয়াৰ জৰিয়তে শ্ৰীকৃষ্ণৰ ঐশ্বৰিক মহিমাৰ ওপৰত গুৰুত্ব দিয়া হৈছে।

৪। বৰগীতটোৰ মাধ্যমেৰে ভক্তিৰ প্ৰকাশ কিদৰে ঘটিছে আলোচনা কৰা।
উত্তৰ: এই বৰগীতটোৱে বাৎসল্য ৰসৰ মাজেৰে ভক্তিৰ এক অনন্য ৰূপ প্ৰকাশ কৰিছে। যশোদাৰ পুত্ৰৰ প্ৰতি থকা প্ৰেম এক ভক্তিয়েই। তেওঁৰ মৰম আৰু স্নেহৰ বলত তেওঁ ত্ৰিজগতৰ পতিক নিজৰ পুত্ৰ হিচাপে পাইছে। মাধৱদেৱে কৈছে যে সিদ্ধ মুনিসকলে যিজন ভগৱানক লাভ কৰিবলৈ সক্ষম নহয়, সেইজন ভগৱান ভক্ত যশোদাৰ কোলাত আছে। এই উক্তিৰ জৰিয়তে বৰগীতটোৱে ভক্তিৰ শ্রেষ্ঠত্ব প্ৰতিপন্ন কৰিছে আৰু এই কথা হৃদয়স্পর্শীভাৱে তুলি ধৰিছে যে ভগৱান ভক্তৰ অধীন।

৫। প্ৰসংগ সংগতি দর্শাই ব্যাখ্যা কৰা – ‘ত্রি জগত পতি / ভকতি মিলিল / মূৰুখ মাধৱে বোলে।’
উত্তৰ: এই উক্তিটো মাধৱদেৱৰ বৰগীতৰ শেষাংশৰ পৰা লোৱা হৈছে। এই অংশৰ জৰিয়তে মাধৱদেৱে নিজকে ‘মূৰুখ’ অৰ্থাৎ মূৰ্খ বুলি অভিহিত কৰিছে, যিটো তেওঁৰ ৰচনাৰ এক বিশেষ বৈশিষ্ট্য। তেওঁ কৈছে যে তিনি জগতৰ অধিপতি শ্ৰীকৃষ্ণক তেওঁ কেৱল ভক্তিৰ বলত লাভ কৰিছে। এই কথাৰ দ্বাৰা তেওঁ ভক্তিৰ মহত্ত্ব প্ৰতিষ্ঠা কৰিব বিচাৰিছে। তেওঁ বুজাইছে যে জ্ঞানী মুনি-ঋষিসকলে বহু চিন্তা আৰু সাধনাৰ পিছতো যিজন ভগৱানক লাভ কৰিব নোৱাৰে, সেইজন ভগৱানক যশোদাই কেৱল তেওঁৰ ভক্তিৰ বাবে নিজৰ কোলাত লাভ কৰিছে। ইয়াৰ জৰিয়তে মাধৱদেৱে নিজৰ দাস্যভাৱ প্ৰকাশ কৰিছে আৰু ভক্তিৰে ভগৱানক লাভ কৰিব পৰা যায় বুলি দেখুৱাইছে।