আৰ্হি প্ৰশ্ন

(ক) অতি চমু প্ৰশ্ন (প্ৰতিটো প্ৰশ্নৰ মূল্যাংক- ১)

১। ‘বৈজ্ঞানিক মানসিকতা কিদৰে গঢ়িব পাৰোঁ’ প্ৰবন্ধটো লেখকৰ কোনখন গ্ৰন্থৰপৰা লোৱা হৈছে?
উত্তৰঃ ‘বৈজ্ঞানিক মানসিকতা কিদৰে গঢ়িব পাৰোঁ’ প্ৰবন্ধটো লেখকৰ ‘বৈজ্ঞানিক মন বৈজ্ঞানিক মানসিকতা’ নামৰ গ্ৰন্থখনৰ পৰা লোৱা হৈছে।

২। ড° দীনেশ চন্দ্র গোস্বামীয়ে সম্পাদনা কৰা এখন বিজ্ঞান বিষয়ক আলোচনীৰ নাম লিখা।
উত্তৰঃ ড° দীনেশ চন্দ্ৰ গোস্বামীয়ে সম্পাদনা কৰা এখন বিজ্ঞান বিষয়ক আলোচনীৰ নাম হৈছে ‘দৃষ্টি’।

৩। বসন্ত ৰোগ হোৱাৰ বিজ্ঞানসন্মত কাৰণ কি?
উত্তৰঃ বসন্ত ৰোগ হোৱাৰ বিজ্ঞানসন্মত কাৰণ হৈছে এবিধ অতি ক্ষুদ্র ভাইৰাছ বা বীজাণু।

৪। আমাৰ বিশ্ব ব্ৰহ্মাণ্ডখনৰ ৰহস্য উদ্‌ঘাটনৰ ব্যৱস্থাটোক কি বুলি কোৱা হয়?
উত্তৰঃ আমাৰ বিশ্ব ব্ৰহ্মাণ্ডখনৰ ৰহস্য উদ্‌ঘাটনৰ ব্যৱস্থাটোক বিজ্ঞান বুলি কোৱা হয়।

৫। যাদু-মন্ত্র বা তাবিজ-বিভূতিৰে ৰোগ নিৰাময় কৰিব পাৰিনে?
উত্তৰঃ যাদু-মন্ত্ৰ বা তাবিজ-বিভূতিৰে ৰোগ নিৰাময় কৰিব নোৱাৰি।

(খ) চমু প্ৰশ্ন। (প্ৰতিটো প্ৰশ্নৰ মূল্যাংক – ২ অথবা ৩)

১। ‘সপোনত পোৱা ঔষধ’ ৰোগীয়ে কিয় ব্যৱহাৰ কৰা অনুচিত?
উত্তৰঃ ‘সপোনত পোৱা ঔষধ’ ৰোগীয়ে ব্যৱহাৰ কৰা অনুচিত কাৰণ এনে ধৰণৰ দাবীৰ কোনো ভিত্তি নাই আৰু সময়ে সময়ে এইবোৰ মিছা বুলি প্ৰমাণিত হয়। ইয়াৰ সলনি চিকিৎসাৰ বাবে উপযুক্ত ডাক্তৰৰ সহায় লোৱা উচিত।

২। বাহ্যিক জীৱনৰ বাবে প্রয়োজনীয় বস্তুবোৰতকৈ বিজ্ঞানৰ বেছি মূল্যবান অৱদান কি?
উত্তৰঃ বাহ্যিক জীৱনৰ বাবে প্ৰয়োজনীয় বস্তুবোৰতকৈ বিজ্ঞানৰ বেছি মূল্যবান অৱদান হৈছে বৈজ্ঞানিক চিন্তাধাৰা, বৈজ্ঞানিক মনোভাৱ আৰু বৈজ্ঞানিক পদ্ধতি। এইবোৰে মানুহক সঠিক সিদ্ধান্ত ল’বলৈ আৰু সমাজক উন্নত কৰিবলৈ সহায় কৰে।

৩। মুকলি মন মানে কি?
উত্তৰঃ মুকলি মন মানে হৈছে পুৰণি ধাৰণাবোৰত আঁকোৰ-গোজ হৈ নাথাকি নতুন জ্ঞান আৰু তথ্য গ্ৰহণ কৰিবলৈ সাজু থকা মানসিকতা। ই মানুহক নতুন সিদ্ধান্ত ল’বলৈ আৰু উন্নতিৰ পথত আগুৱাই যাবলৈ সহায় কৰে।

৪। ভূত-প্রেত, দেৱতা-অপদেৱতা আদিৰ বাস্তৱ ভিত্তি আছে নে?
উত্তৰঃ ভূত-প্ৰেত, দেৱতা-অপদেৱতা আদিৰ কোনো বাস্তৱ ভিত্তি নাই। এইবোৰৰ ধাৰণা কাল্পনিক আৰু ই মানুহৰ অজ্ঞতাৰ পৰা উদ্ভৱ হয়। আধুনিক বিজ্ঞানে এইবোৰৰ অস্তিত্ব অস্বীকাৰ কৰে।

৫। আদিম মানুহে জুইৰ আৱিষ্কাৰ কিদৰে কৰিছিল?
উত্তৰঃ আদিম মানুহে শিলত শিল দলিয়াই থাকোঁতে জুইৰ আৱিষ্কাৰ কৰিছিল। তেওঁলোকে এই পৰ্যবেক্ষণৰ পিছত জুই তোলাৰ প্ৰক্ৰিয়াটো বাৰে বাৰে কৰি চালে আৰু জুইৰ ব্যৱহাৰ আয়ত্ত কৰিলে। এই আৱিষ্কাৰেই আছিল বিজ্ঞানৰ প্ৰথম প্ৰক্ৰিয়া।

(গ) দীঘল প্ৰশ্ন। (প্ৰতিটো প্ৰশ্নৰ মূল্যাংক – ৪ অথবা ৫)

১। ‘আমাৰ বিশ্ব ব্ৰহ্মাণ্ডখনৰ ৰহস্য উদ্‌ঘাটনৰ ব্যৱস্থাটোৱেই হ’ল বিজ্ঞান’- কথাষাৰ বুজাই লিখা।
উত্তৰঃ এই বাক্যটোৱে বিজ্ঞানৰ মূল উদ্দেশ্য বৰ্ণনা কৰিছে। বিজ্ঞান হৈছে বিশ্ব ব্ৰহ্মাণ্ডৰ ৰহস্যবোৰ উদ্‌ঘাটন কৰাৰ এক ব্যৱস্থা। ইয়াৰ মূল কাম হৈছে পৰ্যবেক্ষণ কৰা, জোখ-মাপ লোৱা আৰু তথ্যবোৰ চালি-জাৰি চাই সিদ্ধান্তত উপনীত হোৱা। এইবোৰ প্ৰক্ৰিয়াৰ দ্বাৰা আমি কোনো বস্তু বা পৰিঘটনাৰ ধৰ্ম বা চৰিত্ৰৰ বিষয়ে এটা সুসংবদ্ধ ব্যাখ্যা দিব পাৰোঁ। আদিম মানুহৰ পৰা আধুনিক মানুহলৈ সকলোৰে মাজত থকা এই অনুসন্ধিৎসা আৰু বুদ্ধিৰ বাবে মানুহে প্ৰকৃতিৰ ৰহস্যবোৰ উদ্‌ঘাটন কৰিব পাৰিছে।

২। বৈজ্ঞানিক মানসিকতা মানে কি? বুজাই লিখা।
উত্তৰঃ বৈজ্ঞানিক মানসিকতা মানে হৈছে কোনো বস্তু বা ঘটনাৰ বিষয়ে বিজ্ঞানসম্মত চিন্তা-চৰ্চাৰে বিশ্লেষণ কৰাৰ মানসিক শক্তি। ইয়াৰ বাবে বিজ্ঞানৰ কোনো উচ্চ ডিগ্ৰীৰ প্ৰয়োজন নাই। বৈজ্ঞানিক মানসিকতাৰ অধিকাৰী লোকে কোনো কথা চালি-জাৰি চাবলৈ আৰু নতুন জ্ঞান গ্ৰহণ কৰিবলৈ সাজু থাকে। তেওঁলোকে পুৰণি আৰু অযুক্তিকৰ প্ৰথাবোৰ অন্ধভাৱে অনুসৰণ নকৰে, বৰং কাৰ্য-কাৰণৰ সম্পৰ্ক বিচাৰে। ইয়াৰ জৰিয়তে তেওঁলোকে অন্ধবিশ্বাসৰ পৰা মুক্ত হৈ আগুৱাই যাব পাৰে।

৩। বৈজ্ঞানিক মানসিকতাই সমাজৰ প্ৰগতিত কেনেদৰে অৰিহণা যোগায়?
উত্তৰঃ বৈজ্ঞানিক মানসিকতাই সমাজৰ প্ৰগতিত গুৰুত্বপূৰ্ণ অৰিহণা যোগায়। ই অন্ধবিশ্বাস আৰু কুসংস্কাৰৰ পৰা সমাজক মুক্ত কৰাত সহায় কৰে। উদাহৰণস্বৰূপে, বসন্ত ৰোগ দেৱীৰ ক্ৰোধ বুলি ভবাৰ পৰিৱৰ্তে, বৈজ্ঞানিক মনোভাৱে ইয়াৰ কাৰণ যে ভাইৰাছ আৰু ইয়াৰ চিকিৎসা আছে, সেই কথা বুজিবলৈ সহায় কৰে। ই মানুহক অন্ধবিশ্বাসৰ ওপৰত নিৰ্ভৰ কৰি বিপদত নপৰিবলৈ সাহস দিয়ে। বৈজ্ঞানিক মানসিকতা থকা লোকে নতুন ধাৰণা আৰু পদ্ধতি গ্ৰহণ কৰি কৃষি বা অন্য ক্ষেত্ৰত উন্নতি সাধন কৰিব পাৰে। এনেদৰে বৈজ্ঞানিক মানসিকতাই সমাজক পিছপৰা ধ্যান-ধাৰণাৰ পৰা আঁতৰাই প্ৰগতিৰ পথত আগুৱাই লৈ যায়।

৪। ‘বিজ্ঞানৰ গোটেই পদ্ধতিটোতে এই মুকলি মনটোৰ গুৰুত্ব বৰ বেছি’ – প্ৰসঙ্গ সংগতি দর্শাই ব্যাখ্যা কৰা।
উত্তৰঃ এই কথাষাৰৰ জৰিয়তে লেখকে বৈজ্ঞানিক পদ্ধতিৰ এক মুখ্য দিশৰ ওপৰত আলোকপাত কৰিছে। বিজ্ঞানত, এজন বিজ্ঞানীয়ে তথ্য পৰ্যবেক্ষণ কৰি কোনো এক ধাৰণা বা সিদ্ধান্তত উপনীত হয়। কিন্তু তেওঁলোকে তেওঁলোকৰ ধাৰণাক নতুন তথ্যৰে পৰীক্ষা কৰি চায়। যদি নতুন তথ্যই পুৰণি ধাৰণাটোক সমৰ্থন নকৰে, তেন্তে তেওঁলোকে কোনো দ্বিধা নোহোৱাকৈ পুৰণি সিদ্ধান্তটো এৰি পেলায়। এই মনোভাৱেই হৈছে মুকলি মন। এজন খেতিয়কৰ উদাহৰণ দিও লেখকে এই কথা বুজাইছে: যিজন খেতিয়কে মুকলি মনেৰে বিশেষজ্ঞৰ কথা শুনি নতুন উন্নত বীজ ব্যৱহাৰ কৰিলে, তেওঁৰ খেতি বেছি ভাল হৈছিল। এনে মুকলি মনে ব্যক্তি আৰু সমাজ উভয়কে উন্নতিৰ জখলাৰে আগুৱাই লৈ যায়।

৫। বৈজ্ঞানিক মানসিকতাৰ অভাৱত আমাৰ সমাজত বর্তি থকা তিনিটা অন্ধবিশ্বাসৰ বিষয়ে উল্লেখ কৰা।
উত্তৰঃ বৈজ্ঞানিক মানসিকতাৰ অভাৱত আমাৰ সমাজত বৰ্তি থকা তিনিটা অন্ধবিশ্বাসৰ বিষয়ে পাঠটোত উল্লেখ কৰা হৈছে:

• বসন্ত ৰোগ: বসন্ত ৰোগ বা আই শীতলা দেৱীৰ ক্ৰোধত হোৱা বুলি বিশ্বাস কৰা হয়, যাৰ ফলত মানুহে ইয়াৰ বাবে নাম-সবাহ পাতে।
• দাঁতৰ পোক: বহুতে ভাবে যে দাঁতৰ বিষ ‘পোক’ৰ দ্বাৰা হয় আৰু বেজ-বৈদ্যে ইয়াৰ চিকিৎসা কৰিব পাৰে।
• ডাইনী হত্যা: কিছুমান মানুহে দুখীয়া তিৰোতাক ‘ডাইনী’ আখ্যা দি অত্যাচাৰ আৰু হত্যাও কৰে।