অনুশীলনী

অতি চমু উত্তৰৰ প্ৰশ্নঃ

১। চৰকাৰৰ শ্ৰেণীবিভাজন কৰা প্ৰথমগৰাকী ৰাজনৈতিক দার্শনিক কোন?
উত্তৰ: চৰকাৰৰ শ্ৰেণীবিভাজনৰ সূচনা কৰা প্ৰথমগৰাকী ৰাজনৈতিক দাৰ্শনিক হ’ল প্লেটো।

২। বৰ্তমান বিশ্বৰ আটাইতকৈ জনপ্ৰিয় চৰকাৰ কোনবিধ?
উত্তৰ: বৰ্তমান বিশ্বৰ আটাইতকৈ জনপ্ৰিয় চৰকাৰ হ’ল গণতান্ত্রিক শাসনব্যৱস্থা।

৩। সংসদীয় পদ্ধতিৰ চৰকাৰ থকা ৰাষ্ট্ৰ এখনৰ নাম লিখা।
উত্তৰ: সংসদীয় পদ্ধতিৰ চৰকাৰ থকা ৰাষ্ট্ৰ এখন হ’ল ইংলেণ্ড (বা ভাৰতবৰ্ষ)।

৪। সংসদীয় পদ্ধতিৰ চৰকাৰৰ চৰকাৰপ্ৰধান আৰু ৰাষ্ট্ৰপ্ৰধান কোন?
উত্তৰ: সংসদীয় পদ্ধতিৰ চৰকাৰৰ চৰকাৰপ্ৰধান হ’ল প্ৰধানমন্ত্ৰী আৰু তেওঁৰ মন্ত্ৰী পৰিষদ (প্ৰকৃত কাৰ্যপালিকা) আৰু ৰাষ্ট্ৰপ্ৰধান হ’ল ৰজা/ৰাণী/ৰাষ্ট্ৰপতি (নামমাত্ৰ কাৰ্যপালিকা)।

৫। ক্ষমতাৰ পৃথকীকৰণ নীতি কেনে প্ৰকাৰৰ চৰকাৰৰ থাকে?
উত্তৰ: ক্ষমতাৰ পৃথকীকৰণ নীতি ৰাষ্ট্ৰপতীয় চৰকাৰৰ থাকে।

৬। ৰাষ্ট্ৰপতীয় চৰকাৰ থকা এখন ৰাষ্ট্ৰৰ নাম লিখা।
উত্তৰ: ৰাষ্ট্ৰপতীয় চৰকাৰ থকা এখন ৰাষ্ট্ৰ হ’ল আমেৰিকা যুক্তৰাষ্ট্ৰ।

৭। এককেন্দ্ৰীয় চৰকাৰ থকা ৰাষ্ট্ৰ এখনৰ নাম লিখা।
উত্তৰ: এককেন্দ্ৰীয় চৰকাৰ থকা ৰাষ্ট্ৰ এখন হ’ল ব্ৰিটেইন (বা ফ্ৰান্স, জাপান, ইটালী)।

৮। যুক্তৰাষ্ট্ৰীয় পদ্ধতিৰ চৰকাৰত থকা দুবিধ চৰকাৰ কি কি?
উত্তৰ: যুক্তৰাষ্ট্ৰীয় পদ্ধতিৰ চৰকাৰত দুবিধ চৰকাৰ থাকে — কেন্দ্ৰীয় চৰকাৰ আৰু ৰাজ্য চৰকাৰ।

৯। ছুইজাৰলেণ্ডত কোন পদ্ধতিৰ চৰকাৰ আছে?
উত্তৰ: ছুইজাৰলেণ্ডত যুক্তৰাষ্ট্ৰীয় পদ্ধতিৰ চৰকাৰ আছে।

১০। ভাৰতবৰ্ষত দ্বৈত নাগৰিকত্বৰ ব্যৱস্থা আছেনে?
উত্তৰ: নাই, ভাৰতবৰ্ষত দ্বৈত নাগৰিকত্বৰ ব্যৱস্থা নাই (যদিও কিছু যুক্তৰাষ্ট্ৰীয় চৰকাৰত এনে ব্যৱস্থা থাকে)।

চমু উত্তৰৰ প্ৰশ্ন :

১। বৰ্তমান সময়ত প্ৰচলিত বিশ্বৰ বিভিন্ন প্ৰকাৰৰ চৰকাৰ কি কি?
উত্তৰ: আধুনিক যুগত ষ্টিফেন লীককৰ শ্ৰেণীবিভাজন অনুসৰি আধুনিক চৰকাৰসমূহক মূলতঃ দুটা ভাগত ভাগ কৰিব পাৰি — একনায়কতন্ত্র (স্বৈৰতন্ত্র) আৰু গণতন্ত্র।
বৰ্তমান সময়ত গণতান্ত্রিক চৰকাৰসমূহ চাৰি ভাগত বিভক্ত —
১. এককেন্দ্ৰীয় চৰকাৰ
২. যুক্তৰাষ্ট্ৰীয় চৰকাৰ
৩. সংসদীয় চৰকাৰ
৪. ৰাষ্ট্ৰপতীয় চৰকাৰ

২। সংসদীয় পদ্ধতিৰ চৰকাৰৰ দুটা বৈশিষ্ট্য লিখা।
উত্তৰ:
১. দুজন মুৰব্বী: এই চৰকাৰত দুজন মুৰব্বী থাকে — প্ৰধানমন্ত্ৰীৰ নেতৃত্বত মন্ত্ৰী পৰিষদ (প্ৰকৃত কাৰ্যপালিকা) আৰু ৰাষ্ট্ৰপ্ৰধানজন (নামমাত্ৰ কাৰ্যপালিকা)।
২. বিধানমণ্ডলৰ ওচৰত দায়বদ্ধতা: কাৰ্যপালিকা বিধানমণ্ডলৰ ওচৰত দায়বদ্ধ থাকে। বিধানমণ্ডলে অনাস্থা প্ৰস্তাৱ গ্ৰহণ কৰিলে মন্ত্ৰী পৰিষদে পদত্যাগ কৰিব লাগে।

৩। সংসদীয় পদ্ধতিৰ চৰকাৰৰ দুটা দোষ আৰু দুটা গুণ চমুকৈ লিখা।
উত্তৰ:  গুণ: ১. সমন্বয় আৰু সহযোগিতা: কাৰ্যপালিকা আৰু বিধানমণ্ডলৰ মাজত সুসম্পৰ্ক থাকি সমস্যা সহজে সমাধান হয়।
২. দায়বদ্ধতা: চৰকাৰ বিধানমণ্ডলৰ ওচৰত দায়বদ্ধ হোৱাৰ বাবে জনগণৰ স্বাৰ্থ ৰক্ষা হয়।

দোষ:
১. অস্থায়ী চৰকাৰ: কোনো দল সংখ্যাগৰিষ্ঠতা লাভ নকৰিলে চৰকাৰ অস্থায়ী হয়।
২. আমোলাতান্ত্রিকতা: মন্ত্ৰীসকল অনভিজ্ঞ হোৱাৰ বাবে আমোলাসকলৰ ওপৰত নিৰ্ভৰতা বৃদ্ধি পায়।

৪। ক্ষমতাৰ পৃথকীকৰণ নীতি মানে কি?
উত্তৰ: ক্ষমতাৰ পৃথকীকৰণ নীতি মানে হ’ল চৰকাৰৰ অংগসমূহ — কাৰ্যপালিকা, বিধানমণ্ডল আদি —ৰ মাজত ক্ষমতাৰ ভাগ-বতৰা। এই নীতি থকা চৰকাৰত দুয়ো অংগ নিজৰ ক্ষেত্ৰত স্বাধীন থাকে আৰু কাৰ্যপালিকা বিধানমণ্ডলৰ ওচৰত দায়বদ্ধ নহয়। ৰাষ্ট্ৰপতীয় চৰকাৰত এই নীতি প্ৰযোজ্য।

৫। ৰাষ্ট্ৰপতীয় চৰকাৰৰ দুটা বৈশিষ্ট্য লিখা।
উত্তৰ:
১. একক মুৰব্বী: ৰাষ্ট্ৰপতিজনেই ৰাষ্ট্ৰপ্ৰধান আৰু চৰকাৰপ্ৰধান — দুয়ো দায়িত্ব একেলগে পালন কৰে।
২. ক্ষমতাৰ পৃথকীকৰণ: কাৰ্যপালিকা আৰু বিধানমণ্ডল দুয়ো সম্পূর্ণ স্বাধীন। বিধানমণ্ডলৰ সদস্য কাৰ্যপালিকাৰ সদস্য হ’ব নোৱাৰে।

৬। এককেন্দ্ৰীয় চৰকাৰৰ দুটা গুণ আৰু দুটা দোষ চমুকৈ লিখা।

গুণ:
১. শক্তিশালী প্ৰশাসন: একে ধৰণৰ প্ৰশাসন ব্যৱস্থা কাৰ্যকৰী হোৱাত জটিলতা নাথাকে।
২. জৰুৰীকালীন অৱস্থাত উপযোগী: এনে চৰকাৰ ক্ষিপ্ৰভাৱে যিকোনো বিপদৰ সন্মুখীন হ’ব পাৰে।

দোষ:
১. বৃহৎ ৰাষ্ট্ৰৰ বাবে উপযুক্ত নহয়: ডাঙৰ দেশত এই চৰকাৰ ফলপ্ৰসূ নহয়।
২. স্বেচ্ছাচাৰিতাৰ আশংকা: কেন্দ্ৰত অধিক ক্ষমতা কেন্দ্ৰীভূত হোৱাৰ ফলত স্বৈৰতান্ত্ৰিক হোৱাৰ সম্ভাৱনা থাকে।

দীঘল উত্তৰৰ প্রশ্ন:

১। ৰাষ্ট্ৰপতীয় চৰকাৰৰ গুণ আৰু দোষসমূহ লিখা।
উত্তৰ: ৰাষ্ট্ৰপতীয় চৰকাৰৰ গুণসমূহ হৈছে — স্থায়িত্ব, কাৰণ ৰাষ্ট্ৰপতিজন নিৰ্দিষ্ট কাৰ্যকালৰ বাবে নির্বাচিত আৰু সহজে পদত্যাগ নকৰে; ক্ষমতাৰ পৃথকীকৰণ, অৰ্থাৎ কাৰ্যপালিকা, বিধানমণ্ডল আৰু ন্যায়পালিকা স্বতন্ত্ৰভাৱে কাম কৰে; জৰুৰীকালীন অৱস্থাত তৎক্ষণাৎ সিদ্ধান্ত লোৱাৰ ক্ষমতা; দেশৰ ঐক্য-সংহতি ৰক্ষা; আৰু দলীয় প্ৰভাৱৰ পৰা মুক্ততা। তাৰ দোষসমূহ হ’ল — স্বেচ্ছাচাৰী হোৱাৰ সম্ভাৱনা, কাৰ্যপালিকা আৰু বিধানমণ্ডলৰ মাজত সহযোগিতাৰ অভাৱ, সংবিধান অনমনীয় হ’লে পৰিৱেশৰ প্ৰতি নমনীয়তা কম, ৰাজনৈতিক সংকটৰ সম্ভাৱনা আৰু ব্যক্তিগত আনুগত্যৰ ওপৰত চৰকাৰৰ নির্ভৰশীলতা।

২। সংসদীয় পদ্ধতিৰ চৰকাৰৰ বৈশিষ্ট্যসমূহ লিখা।
উত্তৰ: সংসদীয় পদ্ধতিৰ চৰকাৰত দুজন মুৰব্বীৰ ব্যৱস্থা থাকে — এজন প্ৰকৃত কাৰ্যপালিকা, অৰ্থাৎ প্ৰধানমন্ত্ৰীৰ নেতৃত্বত মন্ত্ৰী পৰিষদ, আৰু এজন নামমাত্ৰ কাৰ্যপালিকা, অৰ্থাৎ ৰাষ্ট্ৰপ্ৰধান। এই চৰকাৰত কাৰ্যপালিকা বিধানমণ্ডলৰ সদস্য হয় আৰু দুয়ো অংগৰ মাজত নিবিড় সম্পৰ্ক থাকে। কাৰ্যপালিকাই সকলো কাম বিধানমণ্ডলৰ ওচৰত দায়বদ্ধভাৱে কৰে। যদি বিধানমণ্ডলে অনাস্থা প্ৰস্তাৱ গ্ৰহণ কৰে, তেনেহ’লে মন্ত্ৰী পৰিষদে পদত্যাগ কৰিবলৈ বাধ্য হয়। লগতে, মন্ত্ৰী পৰিষদ সামূহিকভাৱে দায়বদ্ধ, অৰ্থাৎ এজন মন্ত্ৰীৰ ব্যৰ্থতাৰ বাবে সকলো মন্ত্ৰীয়ে দায় স্বীকাৰ কৰিব লাগে।

৩। যুক্তৰাষ্ট্ৰীয় পদ্ধতিৰ চৰকাৰ বৰ্তমান কিয় জনপ্রিয় হৈছে, উদাহৰণসহ আলোচনা কৰা।
উত্তৰ: যুক্তৰাষ্ট্ৰীয় পদ্ধতিৰ চৰকাৰ বৰ্তমান বিশ্বত অধিক জনপ্রিয়, কাৰণ ইয়াত কেন্দ্ৰীয় চৰকাৰ আৰু ৰাজ্য চৰকাৰৰ মাজত ক্ষমতা বিভাজন থাকে। প্ৰতিখন ৰাজ্য স্বায়ত্তশাসনৰ সুবিধা লাভ কৰে, লগতে বৃহৎ আৰু বৈচিত্ৰময় ৰাষ্ট্ৰত সকলো অঞ্চলৰ প্ৰতিনিধিত্ব নিশ্চিত হয়। ক্ষমতাৰ বিকেন্দ্ৰীকৰণৰ বাবে কেন্দ্ৰীয় চৰকাৰ স্বেচ্ছাচাৰী হ’ব পৰা সম্ভাৱনা কম থাকে, আৰু স্থানীয় সমস্যাৰ সমাধান সহজ হয়। ইয়াৰ ফলত জাতীয় একতা বজাই ৰাখি গণতান্ত্রিক ব্যৱস্থা চলাই যোৱা সহজ হয়। উদাহৰণস্বৰূপে, আমেৰিকা, ভাৰত, অষ্ট্ৰেলিয়া আৰু ছুইজাৰলেণ্ডত এই চৰকাৰ সফল।

৪। এককেন্দ্ৰীয় চৰকাৰৰ বৈশিষ্ট্যসমূহ লিখা।
উত্তৰ: এককেন্দ্ৰীয় চৰকাৰত সমস্ত ক্ষমতা কেন্দ্ৰীয় চৰকাৰৰ হাতত কেন্দ্ৰীভূত থাকে, যাৰ ফলত এই চৰকাৰ শক্তিশালী হয়। ইয়াত সংবিধানখন লিখিত বা অলিখিত দুয়োধৰণৰ হ’ব পাৰে; যেনে ইংলেণ্ডৰ সংবিধান অলিখিত আৰু নেদাৰলেণ্ডৰ সংবিধান লিখিত। এই চৰকাৰত নাগৰিকসকলৰ একক নাগৰিকত্ব থাকে, অৰ্থাৎ সকলো নাগৰিকে একে চৰকাৰৰ অধীনত থাকে। ন্যায়পালিকা সাধাৰণতে দুৰ্বল, কাৰণ আইনসভাই প্ৰণয়ন কৰা আইনক অসাংবিধানিক বুলি ঘোষণা কৰাৰ ক্ষমতা ইয়াৰ নাই। লগতে, সংবিধান নমনীয় হোৱাত কেন্দ্ৰীয় চৰকাৰে প্ৰয়োজন অনুসৰি সহজে সংশোধন কৰিব পাৰে।

৫। এককেন্দ্ৰীয় চৰকাৰ প্ৰকৃততে গণতান্ত্রিকনে? সমালোচনা আগবঢ়োৱা।
উত্তৰ: এককেন্দ্ৰীয় চৰকাৰক প্ৰকৃত গণতান্ত্রিক বুলি ক’ব নোৱাৰি, কাৰণ ইয়াত জনসাধাৰণৰ সক্রিয় অংশগ্ৰহণৰ সুযোগ সীমিত। যিহেতু সকলো ক্ষমতা কেন্দ্ৰীয় চৰকাৰৰ ওচৰত কেন্দ্ৰীভূত, সেইকাৰণে এই চৰকাৰ স্বেচ্ছাচাৰী হোৱাৰ আশংকা থাকে। কেন্দ্ৰীয় চৰকাৰৰ ওপৰত অধিক দায়িত্ব থাকাত আঞ্চলিক সমস্যাবোৰ গুৰুত্ব নাপায়, আৰু স্থানীয় গোটসমূহ স্বাধীনভাৱে কাম কৰিব নোৱাৰে। লগতে, এনে চৰকাৰত আমোলাসকলৰ প্ৰভাৱ বৃদ্ধি পায়, ফলত এই চৰকাৰ প্ৰকৃততে আমোলাতান্ত্রিক ৰূপ লয়। সেয়েহে এককেন্দ্ৰীয় চৰকাৰ গণতান্ত্রিক মূল্যবোধৰ সঠিক প্ৰতিফলন নহয়; ই অধিককৈ শাসকৰ ইচ্ছাত নিৰ্ভৰশীল হয়।