অনুশীলনী

ভাব-সম্প্ৰসাৰণ কৰা-

১। বিদ্যা মানৱ মনৰ দীপ্তি, তাৰ ৰশ্মিৰ পোহৰত কাম কৰি মানুহে ধন, মান আৰু যশস্যা লাভ কৰে।
উত্তৰ (ভাব-সম্প্ৰসাৰণ):

বিদ্যা হৈছে মানুহৰ অন্তৰাত্মাৰ পোহৰ, যি মনক জ্ঞান আৰু বুদ্ধিৰে উদ্ভাসিত কৰে। বিদ্যা থকা মানুহে সহজে সঠিক চিন্তাভাবনা কৰিব পাৰে আৰু জীৱনত সঠিক পথত আগবাঢ়ে। ইয়াৰ ফলত তেওঁ ধন, সামাজিক মান আৰু সুনাম লাভ কৰে। বিদ্যা কেৱল পাঠ্যপুথিত সীমাবদ্ধ নহয়, জীৱনৰ সকলো ক্ষেত্ৰতে ব্যৱহাৰ কৰিব পাৰি।

২। বাটৰ দুবৰিবন, গচকত পৰা; তাৰো এটি পাতে দিয়ে স্বৰ্গৰ বতৰা।
উত্তৰ (ভাব-সম্প্ৰসাৰণ):

সৰু আৰু ক্ষুদ্ৰ বস্তুৰো মূল্য আছে। পথৰ দুবৰিবন বা গছৰ পাতে সদায় ব্যৱহৃত নহলেও, তাতো নিজৰ স্থানত উপকাৰী আৰু মূল্যবান। এই শ্লোকত শিক্ষা হৈছে—সৰু সৰু বস্তু আৰু ক্ষুদ্ৰ ঘটনাৰো প্ৰভাৱ থাকিব পাৰে, আৰু এইবোৰে আমাৰ জীৱনলৈ সুখ বা বুদ্ধি অনাব পাৰে।

৩। ভাগি গ’ল বীণখনি, ছিগি গ’ল তাঁব ৰৈ গ’ল অৱশেষ অমিয়া জোকাৰ।
উত্তৰ (ভাব-সম্প্ৰসাৰণ):

এই শ্লোকত জীৱনৰ ক্ষয়-ক্ষতি আৰু ধন-সম্পত্তিৰ ক্ষয়প্ৰকৃতি দেখুওৱা হৈছে। ভাগি যোৱা বীণ, ছিগি হোৱা তাঁব, আৰু অৱশেষত মাত্ৰ জোকাৰ—এইবোৰে আমাৰ জীৱনক শিক্ষা দিয়ে যে ধন-সম্পত্তি আৰু বস্তু সাময়িক। সঠিক যত্ন, ধৈৰ্য আৰু বিচক্ষণতাৰ অভাৱত সকলো ধন-সম্পত্তি ক্ষয় হ’ব পাৰে।

৪। যি মূলা বাঢ়ে তাৰ দুপাততে চিন।
উত্তৰ (ভাব-সম্প্ৰসাৰণ):

মুলা বৃদ্ধি হোৱাৰ লগে লগে তাৰ দুপাতত চিন থাকে। এই শ্লোকত শিক্ষা হৈছে—যি বস্তু বা জীৱন নিয়মিত যত্ন আৰু পরিচৰ্যা কৰা হয়, তাৰ ফল চিৰস্থায়ী হয়। সচেতনতা, পৰিশ্ৰম আৰু যত্নৰ দ্বাৰা মানুহ বা বস্তু সঠিকভাৱে বৃদ্ধি পায়।

৫। যত্ন কৰিলে ৰত্ন পায়।
উত্তৰ (ভাব-সম্প্ৰসাৰণ):

যত্ন আৰু পৰিশ্ৰমৰ দ্বাৰা মূল্যবান বস্তু বা ফল পোৱা যায়। ৰত্নকে উদাহৰণ হিচাপে ধৰি শ্লোকটো শিক্ষায়—যদি কোনো কাম ধৈৰ্য আৰু যত্নে কৰা হয়, তেন্তে ফল নিশ্চিতভাৱে মূল্যবান আৰু ফলপ্ৰসূ হয়। এই শ্লোকে মানুহক সততা, পৰিশ্ৰম আৰু ধৈৰ্যৰ গুৰুত্ব বুজায়।

আৰ্হি প্রশ্ন

(ক) অতি চমু প্রশ্ন (প্ৰতিটো প্রশ্নৰ মূল্যাংক- ১)

১। ভাব-সম্প্ৰসাৰণ বুলিলে কি বুজা?
উত্তৰ: ভাব-সম্প্ৰসাৰণ বুলিলে কোনো বিখ্যাত উক্তি বা ফকৰা-যোজনাৰ অন্তর্নিহিত ভাবটোক সহজ আৰু সাৱলীল ভাষাৰে বহলাই আলোচনা কৰা কাৰ্য্যক বুজা যায়।

২। চন্দ্ৰবিন্দুৱে শব্দৰ অৰ্থগত পার্থক্য নির্দেশ কৰেনে?
উত্তৰ: হয়, চন্দ্ৰবিন্দুৱে শব্দৰ অৰ্থগত পাৰ্থক্য নির্দেশ কৰে।

৩। ‘পাঁচ’ শব্দটোৰ মূল উৎস কি?
উত্তৰ: ‘পাঁচ’ শব্দটোৰ মূল উৎস সংস্কৃত শব্দ ‘পঞ্চ’।

৪। ‘ও’ ধ্বনি শব্দৰ কোন স্থানত ব্যৱহাৰ হয়?
উত্তৰ: ‘ও’ ধ্বনি সাধাৰণতে শব্দৰ আদি অৱস্থানত ব্যৱহাৰ হয়।

৫। অ’ ধ্বনি শব্দৰ অন্ত্যস্থানত প্রয়োগ হয়নে?
উত্তৰ: অ’ ধ্বনি শব্দৰ অন্ত্যস্থানত প্ৰয়োগ নহয়।

(খ) চমু প্রশ্ন (প্ৰতিটো প্রশ্নৰ মূল্যাংক- ২ অথবা ৩)

১। ৱ আৰু য় স্বৰক কিয় অর্ধব্যঞ্জন বোলা হয়? এই স্বৰ দুটা শব্দৰ আদিত ব্যৱহাৰ হয়নে?
উত্তৰ: ৱ আৰু য় ধ্বনিৰ উচ্চাৰণত বায়ুপ্রবাহ সম্পূৰ্ণ বাধাহীন বা সম্পূৰ্ণ বাধাযুক্ত নহয়, ই স্বৰ আৰু ব্যঞ্জন ধ্বনিৰ মাজতে উচ্চাৰণ হয়। সেইবাবে এই দুটা ধ্বনিক অর্ধব্যঞ্জন বা অন্তঃস্থ ব্যঞ্জন বোলা হয়। এই স্বৰ দুটা শব্দৰ আদিত ব্যৱহাৰ নহয়।

২। অ’ স্বৰ শব্দৰ কোন স্থানত পোৱা যায়? অ’ স্বৰে শব্দৰ অৰ্থ পৰিৱৰ্তন কৰেনে? এটা উদাহৰণ দিয়া।
উত্তৰ: অ’ স্বৰ সাধাৰণতে শব্দৰ আদ্যাক্ষৰত পোৱা যায়। এই স্বৰে শব্দৰ অৰ্থ পৰিৱৰ্তন কৰিব পাৰে। যেনে, ‘কত’ মানে ‘বহুত’, কিন্তু ‘ক’ত’ মানে ‘বিশেষ স্থান’।

৩। সংস্কৃতৰ কি কি ধ্বনিৰ ঠাইত অসমীয়াত চন্দ্ৰবিন্দু ব্যৱহাৰ হয়? দুটা উদাহৰণ দিয়া।
উত্তৰ: অসমীয়া তদ্ভৱ শব্দত ব্যৱহৃত চন্দ্ৰবিন্দু মূল সংস্কৃত শব্দত থকা ং, ঙ, ঞ, ণ, ন, আৰু ম নাসিক্য ধ্বনিৰ পৰিৱৰ্তিত ৰূপ। যেনে, সংস্কৃত ‘বংস’ৰ পৰা ‘বাঁহ’, আৰু ‘দন্ত’ৰ পৰা ‘দাঁত’ শব্দ আহিছে।

৪। য় ধ্বনিৰ ব্যৱহাৰ সম্পৰ্কে চমুকৈ লিখা।
উত্তৰ: য় ধ্বনি অসমীয়া ব্যঞ্জন বৰ্ণমালাৰ এটা বিশেষত্বপূর্ণ ধ্বনি, যি শব্দৰ আদিত ব্যৱহাৰ নহয়। ইয়াৰ উচ্চাৰণত জিভাৰ স্থান পৰিৱৰ্তন হয়। ই এক শ্ৰুতিধ্বনি হিচাপেও জনাজাত। ইয়াৰ ব্যৱহাৰ থকা কিছুমান শব্দ হ’ল: গিয়ান, শিয়াল, সদায় ইত্যাদি।

৫। অ’ ধ্বনিৰ উচ্চাৰণ সম্পৰ্কে আলোচনা কৰা।
উত্তৰ: অ’ ধ্বনিৰ উচ্চাৰণ অ স্বৰৰ সামান্য ওপৰত হয়, আৰু ইয়াৰ উচ্চাৰণত জিভাৰ গুৰিটো অলপ ওপৰলৈ দাং খায়। এই স্বৰটোক বুজাবলৈ অ আখৰৰ সোঁফালে ওপৰত ঊর্ধ্বকমা (‘) দি লিখা হয়। অ’ এটা বিশিষ্ট স্বৰধ্বনি যিয়ে শব্দৰ অৰ্থৰ পাৰ্থক্য ঘটাব পাৰে।

(গ) দীঘল প্রশ্ন (প্ৰতিটো প্রশ্নৰ মূল্যাংক- ৪ অথবা ৫)

১। ভাব সম্প্ৰসাৰণ কৰা- ‘শ্রম সিদ্ধিৰ অমোঘ অস্ত্র’।
উত্তৰ: এই বাক্যশাৰীটোৱে এইটো বুজাইছে যে পৰিশ্ৰম হৈছে সফলতা লাভৰ একমাত্ৰ উপায়। সফলতা লাভ কৰিবলৈ মানুহে কামত কষ্ট কৰিবই লাগিব। কেৱল কল্পনা বা ইচ্ছা কৰিলে কোনো লাভ নহয়, কামত একাগ্রতা আৰু অধ্যৱসায়ৰ প্ৰয়োজন। কোনো কামত এবাৰ বিফল হ’লেও নেৰানেপেৰাকৈ চেষ্টা কৰিলেহে সফলতা লাভ কৰিব পাৰি। আনকি পৈতৃক সম্পত্তি থকা এলেহুৱা পুত্ৰৰ হাততো ধন সমূলঞ্চে ধ্বংস হৈ যাব পাৰে। সেইবাবে পৰিশ্ৰম অবিহনে জীৱনত কোনো উন্নতি নাই।

২। সম উচ্চাৰণৰ ভিন্ন অর্থবোধক ৫টা শব্দ অর্থসহ লিখা।
উত্তৰ: অসমীয়া ভাষাত একে বা একেধৰণৰ উচ্চাৰণৰ বহুতো ভিন্ন অৰ্থৰ শব্দ আছে। যেনে:

কাহ (এবিধ ৰোগ) – কাঁহ (এবিধ ধাতু)

গুলি (মেৰিয়াই থোৱা সূতা) – গুলী (বন্দুকৰ গুলী)

চাল (ঘৰৰ চাল) – ছাল (গাৰ ছাল)

টান (কঠিন) – তান (গীতৰ সুৰ)

ধনী (চহকী) – ধ্বনি (শব্দ)

৩। চন্দ্ৰবিন্দুৰ ব্যৱহাৰ সম্পৰ্কে চমুকৈ লিখা।
উত্তৰ: চন্দ্ৰবিন্দু অসমীয়া ভাষাৰ এটা অতি গুৰুত্বপূৰ্ণ ধ্বনি, যিয়ে স্বৰৰ অনুনাসিকতা বুজায়। ই শব্দৰ অৰ্থৰ পাৰ্থক্য ঘটাব পাৰে। চন্দ্ৰবিন্দুৰ ব্যৱহাৰ কৰিবলগীয়া কিছুমান ক্ষেত্ৰ হৈছে: বৰ্তমান আৰু অতীতকালৰ প্ৰথম পুৰুষৰ সকলো ক্ৰিয়াপদত, ক্ৰিয়াৰ অসমাপিকা ৰূপ গঠন কৰা প্রত্যয়ত, নামপদৰ আৰু ক্ৰিয়াপদৰ বহুবচন বুজোৱা প্রত্যয়ত, আৰু মৃত বা স্বৰ্গীয় বুজাবলৈ ব্যক্তিৰ নামৰ আগত। তদুপৰি, কিছুমান তদ্ভৱ শব্দত চন্দ্ৰবিন্দুৰ ব্যৱহাৰ অপৰিহাৰ্য।

৪। ৱ আৰু য়-ৰ উচ্চাৰণৰ বিষয়ে লিখা।
উত্তৰ: ৱ আৰু য় ধ্বনি দুটাৰ উচ্চাৰণ স্বৰ আৰু ব্যঞ্জনৰ মাজত হয়। সেইবাবে এই দুয়োটাকে অর্ধব্যঞ্জন বা অন্তঃস্থ ব্যঞ্জন বোলা হয়। ইয়াৰ উচ্চাৰণত বায়ুপ্রবাহ সম্পূৰ্ণ বাধাহীন নহয়, কিন্তু অন্য ব্যঞ্জনৰ দৰে সম্পূৰ্ণ বাধাযুক্তও নহয়। এই ধ্বনি দুটা শব্দৰ আদিত ব্যৱহাৰ নহয়।

৫। অ’ ধ্বনিৰ উচ্চাৰণ ক’ত হয়। এই ধ্বনিৰ ব্যৱহাৰ দেখুৱাই চাৰিটা শব্দ লিখা।
উত্তৰ: অ’ ধ্বনিৰ উচ্চাৰণ জিভাৰ গুৰি অংশ অর্থাৎ পিছ জিভাৰ দ্বাৰা হয়। এই উচ্চাৰণত জিভাৰ গুৰি অংশ সামান্য ওপৰলৈ উঠে। এই স্বৰ সাধাৰণতে শব্দৰ আদ্যাক্ষৰত ব্যৱহাৰ হয়। এই ধ্বনিৰ ব্যৱহাৰ থকা চাৰিটা শব্দ হৈছে: গ’ল, হ’ব, ক’ত, য’ত।